جوان آنلاین: رشد بهرهوری محور اصلی توسعه اقتصادی است. در اقتصاد ایران با تخمین حدود ۱۰۰ میلیارد دلاری هدررفت و اتلاف انرژی در بخش‌های مختلف تولید، توزیع و مصرف انرژی، تمرکز بر بهبود بهرهوری و کاهش هدررفت مهم‌ترین و کلیدی‌ترین راهکار برای حل معضل ناترازی انرژی و رشد اقتصادی کشور است که این رویکرد کلیدی با تمرکز بر رشد بهرهوری محقق می‌شود. نکته بسیار مهم در این زمینه، تمرکز سیاست‌های انرژی در حوزه داخلی در دولت سیزدهم بوده که رویکرد محوری آن بر رشد بهرهوری متمرکز بوده و صنعت نفت و گاز ایران در سال ۱۴۰۲ از محل بهرهوری رشدی ۲/۱۶ درصدی را تجربه کرده است.
طی سال‌های اخیر صحبت از سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تحقق رشد اقتصادی است، این در حالی است که بهرهوری و تمرکز بر رشد بهرهوری خود عاملی بسیار اثرگذارتر و با هزینه بسیار کمتر از سرمایه‌گذاری مستقیم کلان اولیه برای تحقق رشد اقتصادی است؛ موضوعی که در دولت سیزدهم تمرکز اصلی روی آن نهاده شد و حالا شاهد هستیم در سال ۱۴۰۲، سهم نفت و گاز در تحقق رشد اقتصادی بسیار بیشتر از سایر بخش‌ها بوده و بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، بخش نفت و گاز در تابستان امسال رشد ۶/۲۵ درصدی را به ثبت رسانده و با تمرکز بر رشد بهرهوری، نقش بزرگی را در تحقق رشد بالای اقتصادی کشور ایفا کرده است. در واقع بهرهوری کل عوامل تولید، نشان‌دهنده کیفیت رشد اقتصادی است و با افزایش بهرهوری می‌توان با منابع ثابت، ارزش‌افزوده بیشتری برای اقتصاد ایجاد کرد، بنابراین استمرار و پایداری رشد اقتصادی با هزینه کمتر، نیازمند تقویت بهرهوری در اقتصاد است و رویکرد کلیدی و اصلی حل ناترازی انرژی و رشد اقتصادی به صورت توأمان با تمرکز بر رشد بهرهوری تولید در صنعت نفت و گاز پیگیری شده است.
در زمینه افزایش تولید نیز دولت سیزدهم در زمینه نفت و گاز تحول بزرگی رقم زده و طبق اعلام مؤسسات معتبر حوزه انرژی، تولید نفت خام به بیش از ۵/۳ میلیون بشکه در روز رسیده است و تولید گاز از محل بهبود بهرهوری بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته و از محل اکتشافات و سرمایه‌گذاری جدید نیز افزایش ۱۵ میلیون مترمکعبی در روز را تجربه کرده است.
جمع‌آوری گاز‌های فلر نیاز به سرمایه‌گذاری کلی ۵ میلیارد دلاری دارد ولی ارزش گازی که هر ساله جلوی هدررفت آن گرفته خواهد شد، معادل ۱۸ میلیارد مترمکعب سالانه است که درآمد سالانه برابر ۶ میلیارد دلار را به همراه خواهد داشت و این سرمایه‌گذاری کاملاً به صرفه است. نکته بسیار مهم، بومی‌سازی تجهیزات و فرآیند جداسازی و مهار گاز‌های فلر بدون سوزاندن آن است که بسیار کلیدی و مهم است که از سوی شرکت‌های داخلی بومی‌سازی شده و این موضوع بسیار مهم و راهبردی است، زیرا با هزینه ریالی نیز امکان سرمایه‌گذاری وجود دارد. با تکیه بر همین توانمندی داخلی و فناوری بومی‌سازی شده جداسازی گاز‌های فلر، گاز‌های فلر خروجی میادین نفتی و پالایشگاه‌های گازی تا پایان امسال به میزان روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب کاهش خواهند یافت و تا پایان ۱۴۰۴ گاز‌های مشعل موجود همگی خاموش خواهند شد.
افزایش بهره وری تولید؛ محرک کلیدی رشد اقتصادی
محمد آرین‌نژاد، کارشناس اقتصاد مالی در رابطه با اهمیت بهرهوری به عنوان بستر رشد اقتصادی به «جوان» می‌گوید: «در سال‌های اخیر، اهمیت بهرهوری و نقش آن در محرک رشد اقتصادی به طور فزاینده‌ای شناخته شده است، در حالی که سرمایه گذاری مستقیم اغلب مورد تأکید قرار می‌گیرد، تمرکز بر بهبود عملکرد و افزایش بهرهوری تولید می‌تواند مزایای قابل توجهی را با هزینه کمتر به همراه داشته باشد. بهرهوری که به عنوان کارایی تبدیل نهاده‌ها به خروجی تعریف می‌شود، یک عامل تعیین‌کننده اساسی رشد اقتصادی است. با افزایش بهرهوری، یک کشور می‌تواند از منابع موجود خود ارزش بیشتری تولید و در نتیجه توسعه اقتصادی پایدار و مقرون به صرفه را تقویت کند، بنابراین اولویت‌بندی رشد بهرهوری به عنوان ابزاری برای دستیابی به پیشرفت اقتصادی بلندمدت ضروری است.»
بهبود بهرهوری در صنعت نفت و گاز ایران کاتالیزور رشد اقتصادی
وی می‌افزاید: «بخش نفت و گاز در ایران به عنوان عامل مهمی در رشد اقتصادی ظاهر شده که نمونه‌ای از پتانسیل تمرکز بر افزایش بهرهوری است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، بخش نفت و گاز با پیشی گرفتن از سایر صنایع در تابستان ۱۴۰۲ با رشد قابل توجه ۶/۲۵ درصدی روبه‌رو شد. تعهد این بخش به بهبود بهرهوری نقش اساسی در پیشبرد توسعه اقتصادی کشور داشته است. دولت سیزدهم در ایران تغییرات اساسی را برای افزایش تولید در بخش نفت و گاز اعمال کرده است. قابل ذکر است که تولید نفت خام از ۵/۳ میلیون بشکه در روز فراتر رفته است، در حالی که تولید گاز به بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده است. این دستاورد‌ها را می‌توان به اکتشافات و سرمایه‌گذاری‌های جدید نسبت داد که منجر به افزایش ۱۵ میلیون مترمکعبی تولید گاز در روز شد. چنین پیشرفت‌هایی نشان دهنده تعهد دولت به بهبود کارایی تولید است که بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت داشته است.
این کارشناس ارشد اقتصاد مالی در رابطه با ارتباط بین رشد بهرهوری و توسعه اقتصادی می‌گوید: «رشد بهرهوری در صنعت نفت و گاز به عنوان یک فشارسنج برای پیشرفت کلی اقتصادی عمل می‌کند. وقتی مجموع عوامل تولید مولدتر می‌شوند، نشان دهنده بهبود کیفیت رشد اقتصادی است. به حداکثر رساندن تولید با مجموعه‌ای معین از منابع، دستاورد‌های بهرهوری اقتصاد‌ها را قادر می‌سازد تا رشد را در طول زمان حفظ کند. این رویکرد هزینه‌ها را به حداقل می‌رساند و توسعه بلندمدت را تقویت می‌کند.»
وی تصریح می‌کند: «برای اطمینان از تداوم و پایداری رشد اقتصادی با هزینه کمتر، تمرکز بر تقویت بهرهوری در سراسر اقتصاد ضروری است. در زمینه صنعت نفت و گاز، چندین استراتژی کلیدی را می‌توان دنبال کرد. به طور مثال پذیرش فناوری‌ها و شیوه‌های نوآورانه می‌تواند کارایی تولید را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، اتخاذ اتوماسیون و دیجیتالی‌سازی و استفاده از تجزیه و تحلیل داده‌ها همگی می‌توانند به رشد بهرهوری کمک کنند.»
آرین‌نژاد در پایان می‌گوید: «رشد بهرهوری یک محرک اساسی توسعه اقتصادی است که مسیری مقرون به صرفه برای رشد پایدار ارائه می‌دهد. بخش نفت و گاز در ایران پتانسیل تمرکز بر بهبود بهرهوری را به عنوان نمونه‌ای از سهم قابل توجه آن در رشد اقتصادی نشان داده است. با اولویت‌بندی استراتژی‌هایی مانند پیشرفت‌های تکنولوژیکی، توسعه مهارت ها، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و اصلاحات نظارتی، کشور‌ها می‌توانند پتانسیل کامل منابع خود را باز و رونق اقتصادی بلندمدت را تضمین کنند. پذیرش افزایش بهرهوری به عنوان یک رکن اصلی سیاست اقتصادی می‌تواند راه را برای اقتصاد کارآمدتر و انعطاف‌پذیرتر هموار کند.»
کاهش هدررفت انرژی و رشد بهرهوری رویکردی کلیدی برای حل ناترازی انرژی و رشد اقتصادی
فرشاد جامع، کارشناس انرژی در رابطه با محوریت اقدامات دولت سیزدهم در حوزه حل ناترازی انرژی به «جوان» می‌گوید: «موضوع ناترازی انرژی چالش مهمی است که امروزه بسیاری از کشور‌ها با آن مواجه هستند. برای مقابله با این چالش و ارتقای رشد اقتصادی، تمرکز بر رشد بهرهوری در صنعت نفت و گاز بسیار مهم است. یکی از رویکرد‌های نویدبخش کاهش هدر رفت گاز در تولید و توزیع گاز، به ویژه از طریق حذف گاز‌های شعله‌ور است. گاز‌های فلر گاز‌های غیرقابل استخراجی هستند که از میادین نفتی و پالایشگاه‌های گاز منتشر می‌شوند و می‌سوزند.»
جامع با اشاره به مشکل هدررفت گاز فلر می‌افزاید: «هدر رفت گاز در صنعت نفت و گاز یک چالش مهم از نظر زیست محیطی و اقتصادی است. گاز‌های شعله‌ور هنگامی که می‌سوزند، به انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و آلودگی هوا کمک می‌کنند. علاوه بر این، حجم گاز هدر رفته از طریق فلرینگ قابل توجه است و تقریباً ۵۰ میلیون متر مکعب در سال سوزانده می‌شود. این نشان دهنده یک منبع ارزشمند است که می‌تواند برای سود اقتصادی و پایداری انرژی مورد استفاده قرار گیرد.»
این کارشناس انرژی در باره مزایای اقتصادی کاهش هدر رفت گاز فلر خروجی پالایشگاه‌ها و میادین نفت و گاز کشور می‌گوید: «کاهش هدر رفت گاز یک فرصت منحصر به فرد برای رشد اقتصادی و بهرهوری انرژی است. با سرمایه‌گذاری در جمع‌آوری و مهار گاز‌های مشعل، برآورد می‌شود که ارزش گازی که از هدر رفتن آن در هر سال جلوگیری می‌شود، معادل ۱۸ میلیارد متر مکعب برآورد می‌شود. این به درآمد سالانه حداقل ۵/۵ میلیارد دلار تبدیل می‌شود که سرمایه‌گذاری را بسیار مقرون به صرفه می‌کند. منافع اقتصادی فراتر از منافع مالی است. با استفاده از گاز‌های شعله‌ور جمع‌آوری شده، کشور‌ها می‌توانند وابستگی خود را به واردات سوخت فسیلی کاهش، امنیت انرژی را افزایش دهند و ترکیب انرژی پایدارتری ایجاد کنند. علاوه بر این، کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مرتبط با اتلاف گاز به تلاش‌های جهانی برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند.»
وی با اشاره به بومی‌سازی تکنولوژی جداسازی گاز‌های فلر می‌افزاید: «یکی از جنبه‌های مهم اجرای کاهش هدر رفت گاز، بومی‌سازی تجهیزات و فناوری است. بومی‌سازی فرآیند جداسازی و محتوی گاز‌های شعله‌ور بدون سوزاندن آن‌ها مزایای بی‌شماری را به همراه دارد. اولاً، فرصتهای سرمایه‌گذاری استراتژیک را در بازار داخلی فراهم و رشد اقتصادی و ایجاد شغل را تحریک می‌کند. علاوه بر این، بومی‌سازی فناوری استفاده از پول محلی را جهت تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در کاهش هدررفت گاز فلر امکانپذیر می‌سازد. برای دستیابی به هدف کاهش هدر رفت گاز، یک رویکرد مرحله‌ای ضروری است. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری، گاز‌های مشعل حاصل از میادین نفتی و پالایشگاه‌های گازی به میزان ۲۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش یابد. این کاهش اولیه امکان‌سنجی و پیشرفت به سمت هدف نهایی را نشان می‌دهد.»
این کارشناس تصریح می‌کند: «با نگاهی به آینده، هدف این است که تا پایان سال ۱۴۰۴ سوزاندن تمام گاز‌های مشعل موجود را به طور کامل از بین ببریم. این هدف جاه‌طلبانه نیازمند تلاش متمرکز و هماهنگ از سوی ذینفعان مربوطه از جمله نهاد‌های دولتی، شرکت‌های نفت و گاز و ارائه‌دهندگان فناوری است. همکاری بین این طرف‌ها برای اطمینان از اجرای موفقیت‌آمیز فناوری جداسازی گاز‌های شعله‌ور موضعی و دستیابی به نتیجه مطلوب بسیار مهم است.»
جامع در پایان می‌گوید: «کاهش هدر رفت گاز در صنعت نفت و گاز یک رویکرد حیاتی برای رسیدگی به ناترازی انرژی و ارتقای رشد اقتصادی است. با سرمایه‌گذاری در جمع آوری و مهار گاز‌های شعله‌ور، کشور‌ها می‌توانند از منابع ارزشمند استفاده کنند، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش و پایداری انرژی را افزایش دهند. مزایای اقتصادی، از جمله منافع مالی و امنیت انرژی، این سرمایه‌گذاری را بسیار مقرون به صرفه می‌کند. علاوه بر این، بومی‌سازی تجهیزات و فناوری مزایای استراتژیک مانند تحریک بازار داخلی، کاهش اتکا به واردات و تقویت استقلال فناوری را فراهم می‌کند. با یک برنامه اجرایی مرحله‌ای و تلاش‌های مشترک، می‌توان به هدف حذف گاز سوزی مشعل دست یافت که منجر به صنعت نفت و گاز کارآمدتر و پایدارتر شد.»
